– Nie możemy pozwolić, by pamięć o tamtym okrucieństwie zniknęła. Mamy obowiązek przenosić ja na następne pokolenia – mówiła marszałek Sejmu Elżbieta Witek podczas gali finałowej III edycji konkursu „Polskie serce pękło. Katyń 1940”. – Ci, którzy umierali w dramatycznych okolicznościach w Katyniu, bali się, że nikt o tym się nigdy nie dowie, nikt nie będzie pamiętał, nikt nie odnajdzie ich grobów. Dzisiaj tę prawdę odkrywamy, ale ta zbrodnia, która była zbrodnią ludobójstwa, nigdy nie była osądzona i ukarana. Dzisiaj mamy powtórkę na Ukrainie. To jest ostrzeżenie pokazujące, że ten reżim nie zmienił się, nie zmieniły się też metody – dodała.

Nazwiska laureatów konkursu organizowanego od trzech lat z inicjatywy marszałek Elżbiety Witek ogłoszono w Sali Kolumnowej Sejmu podczas uroczystej gali prezentowanej przez Telewizję Polską. W wydarzeniu uczestniczyli m.in. minister spraw wewnętrznych i administracji Mariusz Kamiński, minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek, a także prezesi TVP Jacek Kurski i Polskiego Radia Agnieszka Kamińska. Obecna była również Agnieszka Kaczmarska, szef Kancelarii Sejmu oraz Mateusz Szpytma, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej.

Konkurs skierowany był do młodzieży ze szkół ponadpodstawowych oraz studentów. Nagrody przyznano w czterech kategoriach: tekst piosenki, literackiej, plastycznej oraz scenariusz lekcji.

Elżbieta Witek w wystąpieniu przed uczestnikami konkursu i gośćmi gali nawiązała do trwającej rosyjskiej agresji na Ukrainę. – Po raz pierwszy mieliście smutną, dramatyczną i tragiczną okazję, żeby przynajmniej częściowo poczuć to, co 82 lata temu działo się w lesie katyńskim: tyle tysięcy zamordowanych polskich oficerów, polskiej inteligencji. Związane ręce, strzał w tył głowy, zbiorowa mogiła, przysypane ciała – mówiła Marszałek Sejmu. – To miały być nie tylko zasypane ciała, zasypana miała być pamięć – dodała. Jak zaznaczyła, ofiary zbrodni katyńskiej zginęły, bo były Polakami. – A celem władzy sowieckiej była eksterminacja narodu polskiego. Zacząć trzeba było od inteligencji. Kiedy ogłaszałam konkurs w styczniu tego roku, nikt z nas nie przypuszczał, że będziemy mogli na własne oczy zobaczyć, na czym polega bestialstwo, okrucieństwo i barbarzyństwo Rosji. Mamy wojnę na Ukrainie, widzimy codziennie obrazki pokazujące cywilów ze związanymi do tyłu rękoma, strzały w tył głowy, odkrywane są też zbiorowe mogiły. To barbarzyństwo jest nadal – stwierdziła Marszałek Sejmu.

Jak podkreśliła Elżbieta Witek, celem konkursu jest pielęgnowanie pamięci o dokonanej przez sowiecką Rosję zbrodni i o jej ofiarach. – Nie możemy pozwolić, by pamięć o tamtym okrucieństwie zniknęła. Przeciwnie: mamy obowiązek przenosić ją na następne pokolenia. Bo ci, którzy umierali w dramatycznych okolicznościach w Katyniu, bali się, że nikt o tym się nigdy nie dowie, nikt nie będzie pamiętał, nikt nie odnajdzie ich grobów – mówiła. Jak dodała, pamięć o Katyniu przetrwała w dużej mierze dzięki walce o prawdę historyczną, którą prowadziły rodziny katyńskie. – Dzisiaj tę prawdę odkrywamy, ale ta zbrodnia, która była zbrodnią ludobójstwa, nigdy nie była osądzona i ukarana. Dzisiaj mamy powtórkę na Ukrainie. To jest ostrzeżenie pokazujące, że ten reżim nie zmienił się, nie zmieniły się też metody – zaakcentowała.

Marszałek Sejmu ogłosiła nazwiska zwycięzców w kategoriach tekst piosenki oraz plastycznej. Laureatką pierwszej nagrody została Paulina Gołębiewska z Zespołu Szkół nr 2 im. Unii Europejskiej w Rypinie za tekst utworu pt. „A kiedy będzie już po wszystkim. Testament Katyńczyka”. Utwór „podejmuje ważny a jednocześnie trudny temat wyborów oraz dochowania wierności patriotycznym, wartościom w obliczu nadchodzącej śmierci. Piosenkę wyróżnia nostalgiczny, poetycki charakter, a przede wszystkim duża empatia świadcząca o pięknej wrażliwości oraz literacko-artystycznym kunszcie” - wskazało w uzasadnieniu jury konkursowe. W kategorii plastycznej zwyciężyła Adriana Wojtiuk z Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Bernarda Morando w Zamościu. „Projekt medalu odwołuje się do zbiorowej pamięci Polaków o Katyniu. W wymowny, a zarazem przejmujący sposób operuje symbolami katyńskiej zbrodni: leśnymi, prostymi nagrobnymi krzyżami oraz lasem pni odartych z gałęzi” – głosi treść uzasadnienia.

Do zbrodni dokonywanych przez Rosję na terytorium Ukrainy nawiązał także minister spraw wewnętrznych i administracji Mariusz Kamiński, który ogłosił nazwiska laureatów w kategorii literackiej. – Te same metody, tak samo jak w Katyniu. Ta sama armia morderców – zauważył. – Musimy jasno powiedzieć: zbrodnia katyńska, będąca w naszej pamięci, którą tak pięknie kultywujecie, pozostała zbrodnią bezkarną. Tym razem tak być nie może. Ci mordercy, bandyci, oprawcy, którzy gwałcą kobiety, którzy strzelają do dzieci, muszą ponieść konsekwencje. I ich zleceniodawcy. To jest nasz obowiązek, to jest obowiązek całego wolnego świata – podkreślił Mariusz Kamiński.

W kategorii literackiej zwyciężył Jakub Osnowski z I Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Konarskiego w Mielcu. Jak napisałi jurorzy w uzasadnieniu wyboru, zwycięska praca „porusza wiele znaczących wątków związanych ze zbrodnią katyńską, snuje rozważania, podparte szeroką wiedza, nad fundamentalnymi wartościami wyznawanymi przez ofiary, przeciwstawiając im tych, którzy okryli się hańbą”.

O znaczeniu lekcji historii w przekazywaniu prawdy historycznej mówił w swoim wystąpieniu minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek, ogłaszając laureatów w kategorii scenariusz lekcji. – Prawdy nie da się pogrzebać, ale jeśli będziemy czekać z jej ujawnieniem, albo będziemy ją ujawniać w sposób nieskuteczny, albo, nie daj Boże, będziemy ją fałszować, to wtedy groźba, ze hasło „nigdy więcej wojny” będzie pustym hasłem, będzie coraz większa – przestrzegał. – Widzimy to na Ukrainie – wskazywał. Jak przypomniał, zbrodniarze katyńscy, którzy dokonali ludobójstwa na Polakach nigdy nie zostali osądzeni, a dzisiejsi rosyjscy zbrodniarze, gloryfikowali ich przez całe dekady.

Laureatka pierwszej nagrody Katarzyna Gołota jest studentką Uniwersytetu Gdańskiego. Jak podkreśliła komisja konkursowa, przedstawiony przez nią scenariusz lekcji „oparty jest na znakomicie dobranym materiale źródłowym”. „Na pokreślenie zasługuje doskonale przemyślany tok zajęć, dobór metod nauczania i środków dydaktycznych. Lekcja w pełni aktywizuje pracujących w zespołach uczniów, inspiruje do dyskusji, wyciągania samodzielnych wniosków i, co wyjątkowo cenne, uczy interdyscyplinarnego spojrzenia na tytułowe zagadnienie: pamięć o nieobecnych”.

– Gratuluję marszałek Elżbiecie Witek swoistej historiozoficznej intuicji, że właśnie Katyń, o którym wydawałoby się, że powiedziano już wszystko, postawiła w centrum uwagi polskiej młodzieży – mówił prezes zarządu Telewizji Polskiej Jacek Kurski. – Dzisiaj stają nam przed oczami te obrazy, które uświadamiają nam, że jesteśmy częścią tej samej historii i że ta historia ciągle trwa – dodał. „Jeszcze rosną drzewa, które to widziały, jeszcze ziemia pamięta kształt buta, smak krwi. Niebo zna język, w którym komendy padały, nim padły wystrzały, którymi wciąż brzmi” – mówił, cytując przejmującą pieśń autorstwa Jacka Kaczmarskiego. – Dzisiaj te wystrzały grzmię na Ukrainie, w imię tej samej, obłąkańczej ideologii podporządkowania Europy Wschodniej za cenę zbrodni – podkreślił.

– Mijają 82 lata, a widzimy, że nie ma znaczenia, czy jest to Rosja carska, Rosja sowiecka, czy Rosja neoimperialna - cały czas metody są takie same – podkreśliła prezes zarządu Polskiego Radia Agnieszka Kamińska. Ta mordercza, obłąkańcza polityka dyktatora, ta mentalność wciąż trwa i wciąż ma swoich wyznawców. Przerażające i smutne, ale nie możemy o tym zapomnieć – dodała. – Naszą rolą jest mówić o tym, kultywować pamięć naszych rodaków, którzy zginęli 82 lata temu i przekazywać tę wiedzę kolejnym pokoleniom – mówiła prezes Polskiego Radia.

Galę prowadzili Agata Konarska i Marcin Kwaśny, a oprawę muzyczną zapewnił Reprezentacyjny Zespół Artystyczny Wojska Polskiego. Po zakończeniu uroczystości jej uczestnicy na zaproszenie marszałek Sejmu zwiedzili Muzeum Katyńskie w Warszawie.

Przewodniczącym Komitetu Honorowego konkursu był Prezydent Andrzej Duda, a jego członkami Marszałek Sejmu Elżbieta Witek, Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński, Minister Obrony Narodowej Mariusz Błaszczak, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Mariusz Kamiński, Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek oraz Prezes Instytutu Pamięci Narodowej Karol Nawrocki.

W Komitecie Organizacyjnym zasiadali Prezes Zarządu Telewizji Polskiej Jacek Kurski, Prezes Zarządu Polskiego Radia Agnieszka Kamińska oraz Prezes Fundacji im. Janusza Kurtyki Paweł Kurtyka. Patronami medialnymi konkursu byli Telewizja Polska oraz Polskie Radio S.A. Mecenasem gali była Grupa PZU, a darczyńcami: Fundacja Banku Pekao S.A im. dr. Mariana Kantona, Fundacja LOTOS oraz Fundacja ORLEN. Komisji konkursowej przewodniczył prof. Tadeusz Wolsza.

Konkurs skierowany był do młodzieży uczącej się w szkołach ponadpodstawowych oraz studentów.

Młodzież ze szkół ponadpodstawowych rywalizowała w trzech kategoriach:

• plastycznej (stworzenie projektu medalu na temat „Katyń – Pamiętamy”),
• literackiej (przygotowanie pracy na temat „Etos ofiar Zbrodni Katyńskiej w odniesieniu do współczesności”),
• tekst piosenki.

Studenci studiów stacjonarnych uczestniczyli w kategorii scenariusz lekcji na temat: „Katyń-Pamiętamy".

Retransmisja gali: YouTube